HÜSREV PAŞA KÜMBETİ
Hüsrev Paşa’nın 1583 yılında bu yörede valilik yaptığı dikkate alınacak olunursa türbenin de XVI. yüzyılın sonlarına ait olduğu açıkça anlatılmaktadır. Türbe düzgün kesme taştan kare kaide üzerine altıgen planlı olup, üzeri piramidal taş bir külah ile örtülmüştür. Van’daki Osmanlı dönemi türbelerinden olan bu yapıda Selçuklu mimari yapısı ile Osmanlı bezemesi bir araya kaynaştırılmış ve kendine özgü bir yapı ortaya konmuştur. Ancak kuzeydoğudaki giriş kapısı önündeki iki sütunlu kubbeli bölüm günümüze gelememiştir. Yapıda Osmanlı dönemi geometrik ve bitkisel motifleri dış cephede, kullanılmıştır.
İKİZ KÜMBETLER
Eski Van’ın sur duvarları dışında, Kaya Çelebi Camisi’nin güneybatısında, Ortakapı Mezarlığı’nın bir ucunda bulunur.
Kesin olmamakla birlikte Van Beylerbeyi Teymur Paşa ile kardeşi Ahmet Paşa’ya ait oldukları söylenmektedir. Yapı üslubundan XVIII. yüzyılda yapıldıkları anlaşılmaktadır.
İkiz kümbetler kesme taştan sekizgen planlı olarak baldaken tarzında, etrafı açık olarak yapılmışlardır. Birbirlerine yuvarlak kemerlerle bağlı sekiz sütun konik birer taş külahı taşımaktadır.
ABDURRAHMAN BABA ve GALİP PAŞA KÜMBETİ
Van Kalesinin kuzey batısında Analı- Kız açık hava tapınağının altında yer almaktadır.Caminin kuzey batı köşesindeki kümbetin XIX. Yüzyılın ilk yarısında yapıldığı tahmin edilmektedir. Tek kanatlı sekizgen gövdeli pramidal külahlıdır. Yapı kesme taş malzeme ile inşa edilmiştir. Son yıllarda cami ile birlikte yenilenmiştir. Bu kümbet Van’ın önemli ziyaret yerlerinden birini oluşturmaktadır.
Galip Paşa Kümbeti ise Abdurrahman Gazi Kümbeti’nin hemen yanında yer almaktadır. XIX.yy’da yapıldığı tahmin edilen yapı, Galip Paşa adına yapılmıştır. Diğerine göre daha küçük tutulmuş, tek katlı sekizgen gövde¬li ve piramidal külahlıdır. Düzgün kesmetaş malzemeyle inşa edilmiş olup, sadedir.
KADEM PAŞA HATUN KÜMBETİ
Erçiş’in kuzey çıkışında yol kenarında bulunur.1458 yılında Karakoyunlu Cihan Şah zamanında yaptırılmıştır. Düzgün kesme taş kullanılan kümbet, iki katlı on iki köşeli olarak inşa edilmiş olup üzeri külahla örtülüdür. Kümbet günümüze sağlam durumda gelebilmiştir.
KÜBİK KÜMBETLER (MURADİYE)
Van ili Muradiye ilçesindeki Kübik Köyü’nde mezarlık içerisindedir.Bu kümbetlerin kitabeleri bulunmadığından ve kaynaklarda da onlarla ilgili bilgiye rastlanmadığından kime ait oldukları bilinmemektedir. Yapı üsluplarından XVII. İçinde yapıldıkları sanılmaktadır. Bu kümbetler birbirlerine çok yakın olup kuzeydeki kümbet sekizgen, güneydeki ise dokuzgen cephelidir.
HASAN BEY KÜMBETİ (GÜRPINAR)
Van ili Gürpınar ilçesinde, Van-Hakkâri karayolunun Hoşap girişinin kuzeyinde mezarlık içerisinde bulunan bu kümbetin güneybatı köşesinde Hasan Bey Medresesi bulunmaktadır.Türbenin ve medresenin Osmanlı yönetimine bağlı olarak yörede hüküm sürmüş olan Mahmudi Beylerinden Hasan Bey için oğlu Şir (Aslan) Bey tarafından 1585 yılında yaptırılmıştır.
türbe kare planlı bir yapı olup, üzeri kubbe ile örtülmüştür. Türbeye medrese avlusunun doğusunda kuzey köşeye yakın, dikdörtgen bir kapıdan girilmektedir..
Türbenin güney ve batı cephesinin ortasına dikdörtgen söveli pencereler sivri kemerli nişler içerisine alınmıştır. Bu nişlerin içerisi geometrik bezemelerle doldurulmuştur. Günümüze
kısmen iyi bir durumda gelebilmiştir.
SÜLEYMAN BEY KÜMBETİ (GÜRPINAR)
Hoşap’ta Gevirhan mezarlığının güney doğusunda bulunmaktadır. Kaleyi yaptıran Süleyman Bey için XVII. Yüzyıl ortalarında yaptırıldığı tahmin edilmektedir.Eğimli bir arazi üzerinde kurulmuş olan yapı kuzeyden kare bir kaide ile yükseltilmiştir. Tek katlı dıştan sekizgen, içten daire planlı kümbet düzgün kesme taş malzeme ile inşa edilmiştir. Üstü örtüyü teşkil eden dıştaki külahın tamamı, içteki kümbetin ise yarısına yakın kısmı yıkılmıştır. Kuzey cephedeki kapı, dıştan mukarnaslı içten geometrik geçmeli bir çerçeve içerisine alınmıştır. Sivri kemer alınlıklı bir düzenleme göstermektedir. Diğer üç yöne farklı formlarda pencereler açılmıştır.
CELME (HALİME) HATUN KÜMBETİ (GEVAŞ)
Van ili Gevaş ilçesine 2 km. uzaklıkta, Van Gölü kenarında mezarlık içerisinde bulunur.Kümbetin güney yönündeki pencere altındaki silmede Ahlatlı Pehlivan Havetoğlu Esed tarafından yaptırıldığı yazılıdır. Bu mezarlıklardaki mezar taşları üzerinde 1317–1327 tarihleri bulunmaktadır.
Kümbet kübik bir kaide üzerine onikigen planlı olarak yapılmış, üzeri de konik bir çatı ile örtülmüştür. Kaideden gövdeye pahlarla geçilmiştir. Giriş kapısı oldukça gösterişli olup silmeli, mukarnaslı bir niş içerisinde bulunmaktadır. Türbenin giriş kapısı üzerinde Arapça bir kitabe bulunmaktadır.Kümbetin cephelerine yazı taklidi geçmeler ve bitkisel motiflerden ibaret bezemelerle görkemli bir görünüm verilmiştir. Ayrıca kümbetin saçak altına bitkisel motifli iki şerit arasına Kuran’dan alınma ayetler yazılmıştır. Kümbetin altında mumyalık kısmı bulunmakta olup, bu kısmın üzeri manastır tonozu ile örtülmüştür. Ancak mumyalığın içerisinde bulunan mezarlardan hiçbir iz günümüze gelememiştir.
